به گزارش شاخص ۳۶۰، آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران در نشست هیات نمایندگان اتاق ایران در آخرین نشست هیئت نمایندگان به ارائه گزارشی در خصوص وضعیت صنعت برق پرداخت. وی با استناد به داده‌های رسمی منتشرشده از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس و ماهنامه بورس نشان داد که صنعت برق ایران در آستانه یک بحران ساختاری قرار دارد؛ بحرانی که از یک‌سو به دلیل عقب‌ماندگی در ظرفیت تولید و از سوی دیگر به‌خاطر سقوط کم‌سابقه سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولید، انتقال و توزیع برق شکل گرفته است.
فاصله ۲۵ هزار مگاواتی تولید واقعی با اهداف برنامه هفتم
بر اساس نمودار منتشرشده از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس، حداکثر توان تولید برق کشور در زمان اوج مصرف از حدود ۵۴ هزار مگاوات در سال ۱۳۹۵ به حدود ۶۲ هزار مگاوات در سال ۱۴۰۳ رسیده است.
این در حالی است که هدف‌گذاری برنامه هفتم توسعه، افزایش ظرفیت تولید تا سطح بیش از ۸۷ هزار مگاوات تا سال ۱۴۰۷ را پیش‌بینی کرده است؛ به این معنا که در حال حاضر بیش از ۲۵ هزار مگاوات فاصله بین توان تولید فعلی و هدف توسعه‌ای کشور وجود دارد.
بر اساس گزارش کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس، در صورت تداوم وضعیت فعلی و عدم تحقق سرمایه‌گذاری لازم، کشور در سال‌های آتی با شکاف جدی بین عرضه و تقاضای برق مواجه خواهد شد؛ شکافی که می‌تواند محدودیت‌های جدیدی در صنایع بزرگ، ازجمله فولاد، سیمان و پتروشیمی ایجاد کند.
افت تاریخی سرمایه‌گذاری در صنعت برق
نمودار دوم منتشرشده از سوی ماهنامه بورس، روند سرمایه‌گذاری سالانه در صنعت برق ایران از سال ۱۳۸۱ تا ۱۴۰۱ را نشان می‌دهد. بر اساس این داده‌ها، حجم سرمایه‌گذاری کل (در سه بخش تولید، انتقال و توزیع) که در سال ۱۳۸۷ به اوج خود یعنی ۶.۵ میلیارد دلار رسیده بود، در دهه اخیر با کاهش مداوم روبه‌رو شده و در سال‌های پایانی دهه ۱۳۹۰ و آغاز دهه ۱۴۰۰ به کمتر از ۱.۵ میلیارد دلار در سال رسیده است.
کارشناسان علت اصلی این افت سرمایه‌گذاری را ناترازی مالی شرکت‌های برق، تعرفه‌های غیراقتصادی، بدهی‌های سنگین وزارت نیرو و عدم جذابیت سرمایه‌گذاری خصوصی در این بخش عنوان می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد سهم بخش تولید از کل سرمایه‌گذاری صنعت برق از ۳.۴ میلیارد دلار در سال ۱۳۸۷ به کمتر از ۰.۸ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۱ کاهش یافته است.
پیامدهای کاهش سرمایه‌گذاری: ناترازی برق و تهدید رشد صنعتی
به گفته کارشناسان، کاهش سرمایه‌گذاری در بخش تولید و انتقال برق نه تنها توان توسعه نیروگاه‌های جدید را مختل کرده، بلکه بهره‌وری نیروگاه‌های موجود نیز به دلیل فرسودگی تجهیزات و کمبود منابع مالی برای تعمیرات کاهش یافته است.
در نتیجه، رشد مصرف برق در بخش خانگی و صنعتی بدون افزایش متناسب ظرفیت تولید، باعث شده پیک مصرف در تابستان هر سال رکورد جدیدی ثبت کند، در حالی که توان تولیدی کشور تقریباً ثابت مانده است.
بر اساس برآوردهای رسمی، کمبود ۱۰ هزار مگاواتی برق در فصل گرم سال موجب شده صنایع بزرگ از جمله فولاد، آلومینیوم و سیمان هر سال با توقف یا کاهش تولید مواجه شوند؛ موضوعی که به گفته فعالان صنعتی، میلیاردها دلار زیان مستقیم به اقتصاد کشور تحمیل کرده است.
هشدار کارشناسان به «شکاف سرمایه‌ای»
مرکز پژوهش‌های مجلس در تحلیل خود تأکید کرده است: در شرایطی که کشور برای اجرای برنامه هفتم توسعه نیازمند رشد سالانه حدود ۵ هزار مگاوات به ظرفیت نیروگاهی است، سرمایه‌گذاری واقعی در صنعت برق کمتر از یک‌سوم نیاز سالانه کشور است. در صورت تداوم این روند، تداوم تأمین برق پایدار در سال‌های آتی با چالش جدی مواجه خواهد شد.
این مرکز پیشنهاد کرده است که اصلاح تعرفه‌های فروش برق به صنایع بزرگ، بازپرداخت بدهی‌های دولت به پیمانکاران و فعال‌سازی بازار سرمایه برای جذب سرمایه خصوصی به‌عنوان راهکارهای فوری در دستور کار قرار گیرد.
چشم‌انداز مبهم؛ صنعت برق در تنگنای مالی و مدیریتی
در حالی‌که کشورهای منطقه از جمله ترکیه، قطر و امارات با اجرای پروژه‌های عظیم نیروگاهی و تجدیدپذیر در حال افزایش ظرفیت خود هستند، ایران با نرخ رشد کمتر از ۱.۵ درصدی ظرفیت تولید برق در دهه گذشته، از برنامه‌های توسعه عقب مانده است.
کارشناسان هشدار می‌دهند که در صورت عدم اقدام فوری، صنعت برق ایران در پنج سال آینده با بحران ناترازی دائمی روبه‌رو خواهد شد؛ بحرانی که می‌تواند بر رشد اقتصادی، امنیت انرژی و صادرات صنعتی کشور تأثیر مستقیم بگذارد.
هیچ دیدگاهی درج نشده - اولین نفر باشید